Historia unormowań dotyczących transferu danych osobowych z Europy do USA obejmuje kilka kluczowych etapów. Początkowo nie istniały szczegółowe przepisy regulujące ten transfer. Safe Harbour, wprowadzony w 2000 roku, umożliwiał transfer danych pod pewnymi warunkami, ale został unieważniony przez TSUE w 2015 roku w wyniku sprawy Schrems I. Następnie w 2016 roku wprowadzono Privacy Shield, który również został unieważniony przez TSUE w 2020 roku.
Obecnie istnieje Data Privacy Framework (DPF) oraz inne mechanizmy, takie jak standardowe klauzule umowne i wiążące reguły korporacyjne, umożliwiające transfer danych z UE do USA zgodnie
z prawem. Transfer danych osobowych z Unii Europejskiej do Stanów Zjednoczonych jest tematem złożonym i regulowanym przez szereg przepisów prawnych, które ewoluowały w czasie.
W skutek upływu czasu, rozwoju technologii oraz wyroków TSUE, pierwotne mechanizmy takie jak
Safe Harbour i Privacy Shield zostały uznane za niewystarczające w zapewnieniu odpowiedniej ochrony danych przesyłanych do USA.
Obecnie legalność transferu danych do USA zależy od spełnienia określonych warunków:
- Data Privacy Framework (DPF): Jest to nowy mechanizm opracowany po unieważnieniu Privacy Shield, który ma na celu umożliwienie transferu danych w zgodzie z wymogami unijnymi. Wprowadza on nowe ograniczenia dotyczące nadzoru amerykańskich służb wywiadowczych oraz system odwoławczy dla osób, których dane są przetwarzane. Firmy w USA mogą dobrowolnie przystąpić do DPF, deklarując zgodność z zasadami ochrony danych.
- Standardowe Klauzule Umowne: jest to mechanizm, który pozostaje ważny po wyroku Schrems II, są standardowe klauzule umowne. Są to umowy między eksporterem danych
(w UE) a importerem danych (w USA), które zawierają zobowiązania dotyczące ochrony danych. Jednakże w każdym przypadku wymagana jest indywidualna ocena ryzyka związanego
z transferem danych do danego kraju.
- Inne Mechanizmy: Oprócz DPF i standardowych klauzul umownych, istnieją również inne mechanizmy, takie jak wiążące reguły korporacyjne, które mogą być stosowane do legalnego transferu danych.
Ogólnie ujmując, transfer danych do USA może być legalny, ale wymaga zastosowania odpowiednich mechanizmów zapewniających ochronę tych danych zgodnie z wymogami prawa unijnego.
Jest to obszar prawa, który jest nadal dynamiczny i podlega ciągłym zmianom, dlatego ważne jest, aby organizacje dokładnie śledziły bieżące wymogi prawne i dostosowywały swoje praktyki zgodnie
z najnowszymi przepisami i wytycznymi.
I.Procedura Safe Harbour
Procedura Safe Harbour (Bezpieczna Przystań) była mechanizmem umożliwiającym firmom z USA przekazywanie danych osobowych z Unii Europejskiej do Stanów Zjednoczonych, zapewniającym zgodność z europejskimi standardami ochrony danych. Kluczowym aspektem tej procedury było to, że firmy amerykańskie mogły dobrowolnie przestrzegać zestawu zasad i ochrony danych, które były uznane za zapewniające „odpowiedni poziom ochrony” danych osobowych, zgodnie z dyrektywą UE dotyczącą ochrony danych.
Safe Harbour miał kilka głównych elementów:
- Zasady Ochrony Prywatności: Firmy uczestniczące w Safe Harbour musiały przestrzegać zasad dotyczących powiadomień, wyboru, przekazywania dalej, bezpieczeństwa, integralności danych, dostępu i egzekwowania prawa, które były zgodne z europejskimi przepisami
o ochronie danych,
- Samocertyfikacja: Firmy musiały samodzielnie zadeklarować swoje zgodność z zasadami Safe Harbour i były odpowiedzialne za utrzymanie tych standardów,
- Egzekwowanie i Skargi: Mechanizm przewidywał możliwość składania skarg przez osoby, których dane były przetwarzane, oraz udział w rozstrzyganiu sporów przez niezależne organy,
- Dostęp Do Danych: Uczestniczące firmy musiały zapewnić osobom, których dane dotyczyły, dostęp do swoich danych oraz możliwość ich korygowania,
- Przekazywanie Danych: Firmy przekazujące dane do innego podmiotu musiały zapewnić,
że odbiorca również przestrzega zasad Safe Harbour.
Jednakże, w 2015 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku w sprawie Schrems I orzekł, że procedura Safe Harbour nie zapewnia adekwatnej ochrony danych osobowych obywateli UE w kontekście możliwości dostępu do tych danych przez amerykańskie służby wywiadowcze.
W konsekwencji procedura ta została unieważniona, a firmy musiały znaleźć inne sposoby zapewnienia zgodności z europejskimi przepisami o ochronie danych, co doprowadziło do utworzenia nowego mechanizmu, znanego jako Privacy Shield, który z kolei także został unieważniony przez TSUE
w 2020 roku.
- Privacy Shield
Privacy Shield, znany również jako Tarcza Prywatności (ang. EU-U.S. Privacy Shield), był ramowym porozumieniem między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi, które miało na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych przesyłanych z UE do USA.
Został on wprowadzony w lipcu 2016 roku jako następca procedury Safe Harbour, która została unieważniona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).
Główne aspekty Privacy Shield obejmowały:
- Wyższe Standardy Ochrony Danych: Firmy w USA, które zdecydowały się przystąpić do Privacy Shield, musiały przestrzegać surowszych standardów ochrony danych osobowych, zbliżonych do tych obowiązujących w UE,
- Samocertyfikacja: Firmy uczestniczące w Privacy Shield zobowiązane były do samodzielnego deklarowania i udowadniania zgodności z zasadami porozumienia, pod nadzorem amerykańskiego Departamentu Handlu,
- Ograniczenie Dostępu do Danych przez Władze Publiczne: Privacy Shield wymagał od USA zapewnienia, że dostęp do przekazanych danych przez amerykańskie władze publiczne będzie ograniczony i podlegać nadzorowi,
- Ochrona Praw Osób, Których Dane Dotyczą: Osoby, których dane były przesyłane z UE do USA, miały zapewnione różne drogi prawne do dochodzenia swoich praw, w tym możliwość składania skarg i uzyskiwania odszkodowań,
- Regularna Weryfikacja i Monitorowanie: Porozumienie przewidywało regularną weryfikację jego skuteczności przez odpowiednie organy UE i USA.
Mimo tych zabezpieczeń, w lipcu 2020 roku TSUE w wyroku w sprawie Schrems II orzekł, że Privacy Shield nie zapewnia odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych wymaganego przez prawo UE, głównie ze względu na szerokie uprawnienia amerykańskich służb wywiadowczych do dostępu do tych danych. W konsekwencji, Privacy Shield został unieważniony, co skutkowało koniecznością znalezienia innych sposobów zapewnienia legalnego transferu danych osobowych z UE do USA, na przykład poprzez standardowe klauzule umowne czy zasady wiążące korporacyjnie.
III. Shrems I i Shrems II
Wyroki Schrems I i Schrems II to dwie decyzje Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), które miały istotny wpływ na przepisy dotyczące ochrony danych osobowych i transferu danych między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi. Oba wyroki były wynikiem skarg złożonych przez austriackiego aktywistę ds. ochrony danych, Maxa Schremsa, znanego ze swojej działalności na rzecz ochrony danych osobowych oraz przeciwko naruszeniom w ochronie danych dokonywanych przez Big Tech.
Schrems I to wydany w 2015 roku wyrok dotyczył procedury Safe Harbour, mechanizmu umożliwiającego firmom transfer danych osobowych z UE do USA. Schrems argumentował, że w świetle ujawnień Edwarda Snowdena dotyczących masowego nadzoru prowadzonego przez amerykańskie służby wywiadowcze, dane przesyłane do USA nie są adekwatnie chronione. W październiku 2015 roku, TSUE orzekł, że procedura Safe Harbour nie zapewnia odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych wymaganego przez prawodawstwo UE. Wyrok ten doprowadził do unieważnienia
Safe Harbour i konieczności stworzenia nowego mechanizmu, którym stał się Privacy Shield.
Wyrok Schrems II został wydany w 2020 i dotyczył następcy Safe Harbour, czyli EU-U.S. Privacy Shield, a także kwestii związanych ze standardowymi klauzulami umownymi, które są innym mechanizmem umożliwiającym transfer danych między UE a krajami trzecimi. Schrems podważył skuteczność Privacy Shield jako narzędzia zapewniającego ochronę danych osobowych w kontekście praktyk nadzorczych USA. W lipcu 2020 roku, TSUE orzekł, że Privacy Shield również nie zapewnia odpowiedniej ochrony danych osobowych i został unieważniony. Wyrok ten potwierdził jednak ważność stosowania standardowych klauzul umownych, jednocześnie wskazując na konieczność dokładniejszej oceny
w kontekście praktyk państwa odbierającego dane.
Oba wyroki miały głęboki wpływ na międzynarodowy transfer danych, wymuszając zmiany w sposobie, w jaki firmy i organizacje muszą chronić dane osobowe podczas ich transferu poza granice Unii Europejskiej, zwłaszcza do USA. Podkreśliły one znaczenie ochrony prywatności i danych osobowych
w erze globalnej cyfryzacji i międzynarodowego przepływu danych.
- Data Privacy Framework
Data Privacy Framework (DPF), czyli Ramy Ochrony Prywatności Danych, to zbiór zasad, praktyk i polityk mających na celu zapewnienie ochrony danych osobowych w organizacji. DPF jest zazwyczaj opracowywany, aby zgodzić się z lokalnymi i międzynarodowymi przepisami dotyczącymi ochrony danych, takimi jak RODO (Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych) w Unii Europejskiej czy CCPA (California Consumer Privacy Act) w Stanach Zjednoczonych.
DPF obejmuje różne aspekty ochrony danych, w tym:
- Zasady Prywatności: określenie, jak organizacja zbiera, wykorzystuje, przechowuje i udostępnia dane osobowe,
- Kontrola i Zarządzanie Dostępem: ustanowienie mechanizmów do kontrolowania dostępu
do danych osobowych oraz monitorowania, kto i w jakim celu uzyskuje do nich dostęp,
- Szyfrowanie i Zabezpieczenia Techniczne: zastosowanie odpowiednich technologii do ochrony danych przed nieuprawnionym dostępem, zmianą, utratą lub zniszczeniem,
- Szkolenia i Świadomość Pracowników: edukowanie pracowników o znaczeniu ochrony danych osobowych oraz o politykach i procedurach organizacji w tym zakresie,
- Ocena Ryzyka i Zgodność: regularna ocena ryzyka związanego z przetwarzaniem danych osobowych oraz monitorowanie zgodności z obowiązującymi przepisami,
- Procedury Reagowania na Naruszenia: opracowanie planów reagowania na naruszenia ochrony danych osobowych, w tym mechanizmów powiadamiania osób, których dane dotyczą, oraz odpowiednich organów regulacyjnych.
Podsumowując, transfer danych osobowych z UE do USA ewoluował z powodu wyzwań prawnych
i technologicznych. Pierwotne systemy, takie jak Safe Harbour i Privacy Shield, zostały unieważnione przez TSUE z powodu niedostatecznej ochrony danych. Obecnie Data Privacy Framework (DPF) stanowi nowy mechanizm umożliwiający transfer danych, wprowadzając ograniczenia dla amerykańskich służb wywiadowczych i mechanizmy odwoławcze. Oprócz DPF, inne ważne mechanizmy to standardowe klauzule umowne i wiążące reguły korporacyjne. Cały proces wymaga ścisłego monitorowania
i dostosowywania się do zmieniających się przepisów prawnych i wymogów ochrony danych.